Covid-19 pandemisi sürecinde sağlık malzemelerinin önemi dünya genelinde bir kez daha anlaşıldı. Özellikle maske, test kiti ve respiratör gibi malzemelerin kıt olduğu dönemler yaşandı. Bu süreçte yaşanan sıkıntılara karşı ABD mahkemesinin aldığı son karar, uluslararası ilişkilerde yeni tartışmalara yol açabilir. Mahkeme, Çin'in pandemi döneminde sağlık malzeme stoklarını yasadışı bir şekilde artırdığı gerekçesiyle tazminat ödemeye mahkum etti. Bu olay, tıbbi ve sağlık malzemeleri ticaretinde şeffaflığın ne denli önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor.
ABD’deki bir mahkeme, Çin’in Covid-19’a karşı kritik sağlık malzemeleri üzerinde yaptığı stoklama işlemlerini incelemesinin sonucunda, ülkenin uluslararası sağlık krizine müdahale biçimini sorguladı. Mahkeme, daha önce tespit edilen pek çok durumdan yola çıkarak, Çin’in bu malzemeleri özellikle küresel piyasanın daraldığı dönemlerde büyük miktarlarda istiflediğine ve bunun da ciddi bir pazar manipülasyonu oluşturduğuna kanaat getirdi. Yani, Covid-19 salgını sırasında sağlık malzemelerine olan talebin yüksek olduğu dönemlerde, Çin bu gereçleri stoklayarak fiyatları yapay olarak yükseltti.
Bu karar, yalnızca uluslararası ticaret konusunda değil, aynı zamanda halk sağlığı politikaları konusunda da önemli bir etkisi olacağı öngörülüyor. Mahkeme, Çin’in söz konusu hareketlerinin, sadece diğer ülkelerin sağlık sistemlerine zarar vermekle kalmayıp, aynı zamanda halk sağlığı krizini derinleştirdiğini belirtti. Bu nedenle tazminat ödemeyi gerektiren ihlallerin önüne geçilmesi gerektiği vurgulandı.
Mahkeme kararının ABD ve diğer ülkeler üzerindeki etkileri gelecekte ne kadar sürebilir? Bu durum, dünya genelinde sağlık malzeme ihracatında bir daralmaya yol açabilir. Diğer ülkeler de benzer eylemlerde bulunarak kendi ulusal menfaatlerini koruma yoluna gidebilir. Sağlık malzemeleri ticaretinde rekabetin nasıl şekilleneceği konusu, dünya genelindeki ekonomik dengenin nasıl değişeceğiyle de bağlantılı. Ülkeler arası ticaretin yanı sıra, halk sağlığı stratejileri de bundan etkilenebilir.
Bu karar, ABD’nin özellikle sağlık alanındaki tedarik zincirlerini gözden geçirmesi ve yerli üretimi artırma çabalarını hızlandırması gerektiğini de ortaya koyuyor. Yüksek talepli ürünlerde dışa bağımlılık, gelecekte benzer bir sağlık krizinin baş gösterdiği durumlarda tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Bu durum, ülkelerin kendi aleyhlerine gelişebilecek durumları önlemek amacıyla farklı politikalar geliştirmesi gerektiği anlamına geliyor.
Sonuç olarak, ABD mahkemesinin aldığı bu karar, Covid-19 pandemisi sırasında sağlık malzemeleri üzerinde yapılan yolsuzluk ve istifleme eylemlerinin ciddiyetini gözler önüne seriyor. Uluslararası ticaretin devamlılığı ve sağlık politikalarının şeffaflığı adına, bu tür eylemlere karşı gelecekte daha fazla önlem alınması gerektiği aşikâr. Sağlık alanındaki işbirliklerinin güçlenmesi, olası sağlık krizlerinin daha az şiddetli yaşanmasını sağlayabilir.
